Gốm sứ – nguồn nguyên liệu truyền thống trong cuộc sống

 Hơn 25.000 năm trước đây gốm sứ đã có mặt và thay đổi cuộc sống của con người với nhiều ứng dụng. Cũng từ đó rất nhiều tác phẩm nghệ thuật ra đời; rất nhiều vật dũng hữu ích ra đời phục vụ nhu cầu sinh hoạt của nhân loại. Và rồi đến ngày nay nó vẫn luôn lưu giữ được giá trị ứng dụng cao trong mọi lĩnh vực.

Khái niệm về gốm

Chúng ta vẫn thường gọi chung gốm sứ – nhưng thực chất đó là 2 dạng nguyên vật liệu có nhiều điểm khác nhau.

Gốm là gì ?

– Gốm là một vật dụng trong xây dựng công trình xây dựng, vật dụng đa dạng. Ngay từ khi con người phát hiện ra lửa và rời hang hốc đá, cất nhà…Có 2 cách thức làm là nung và không nung tùy theo mục đích sử dụng. Được làm ra bằng cách trộn đất sét và các nguyên liệu sau đó xử lý nung qua lửa để tạo hình dáng.

Sứ là gì ?

– Sứ là một dạng của đất sét được tạo ra bằng cách đun nóng nguyên liệu, ở dạng cao lanh trong lò với nhiệt độ khoảng 1.200°C (2.192 °F) và 1.400°C (2.552 °F). Độ dẻo dai và độ sáng của sứ phát sinh chủ yếu là sự hình thành của thủy tinh, khoáng sản trong các thành phần bị nung ở nhiệt độ cao.

Sứ thường có nhiệt độ nung ở mức độ cao nhất là 1300°C còn gốm sẽ có nhiệt độ nung cao hơn. Nó là đồ thô mộc đã nung qua lửa nhưng không có men, chất liệu thường là thô. Nếu như được tráng men thì phải gọi là đồ sứ.

Vật liệu gốm

Vât liệu này ở vật chất thể rắn có dạng cường độ theo các sắp xếp nhất định của các nguyên tử ion. Cấu trúc đa tinh thể bao gồm các pha tinh thể liên kết với nhau trên nền pha thủy tinh và các pha khí. Cấu trúc (structure) hay còn được gọi là tổ chức, là sự sắp xếp các thành phần bên trong của một loại vật liệu.

Phân loại gốm theo chất liệu và quy trình nung

Đồ gốm bằng đất sét nung (Earthenware):

Thuật ngữ “đồ gốm bằng đất sét nung” chỉ loại đồ thủ công được phân loại từ thô đến tinh; chúng thường được sử dụng với mục đích thiết thực; được khắc hoặc sơn để trang trí. Người ta có thể hoàn thiện bề mặt bằng nhiều công đoạn khác nhau để tăng khả năng chống thấm hoặc để trang trí.

Đồ gốm nâu đỏ không tráng men (Terracotta):

Đồ gốm nâu đỏ không tráng men (gọi một cách văn vẻ là “đồ đất nung”) được nung ở nhiệt độ xấp xỉ 950 độ C. Chúng có thể làm những bức tượng đất nhỏ; nhưng cũng có khi là những vật có kích thước rất lớn như những chiếc lư, phù điêu và chi tiết trang trí trên kiến trúc.

Đôi khi trước lúc nung, ở giai đoạn làm áo, người ta trang trí màu trắng trơn; hoặc nếu trang trí theo từng đoạn, người ta thực hiện trước và sau khi nung (ví dụ những bức tượng bằng đất nung Tanagra của Hy Lạp).

Đồ gốm đất nung có tráng men (Glazed earthenware):

Đồ gốm đất nung có tráng men được phân loại theo đặc điểm về men và trang trí. Men được làm từ thủy tinh và kết dính với gốm trong quá trình nung lần thứ hai. Đồ gốm bằng đất sét nung có tráng men gồm gốm trắng, gốm màu ngà, ngọc bích và tất cả loại Staffordshire. Đồ gốm tráng men màu thiếc bao gồm gốm Delft, Faience và Maiclica.

Đồ gốm trơn (Lustreware):

Đồ gốm trơn được pha thêm kim loại trong men, hoặc là phủ toàn bộ hoặc là theo mẫu (Đồ sứ cũng thường sử dụng cách này)

Đồ sành cứng (Stoneware):

Nằm giữa hai loại đồ gốm đất nung và đồ sứ; đồ sành cứng được làm bằng đất sét và một loại đá có thể nấu chảy được. Nó có tính cứng, rắn và trong như thủy tinh. Loại đồ sành này thường có màu vàng, nâu đậm, xám hoặc xanh (ví dụ như đồ men ngọc của Trung Quốc).

Đồ sứ (Porcelain):

Có ba loại đồ sứ chính: đồ sứ cứng, đồ sứ xốp và đồ sứ làm bằng đất sét và tro xương (bone china). Đồ sứ cứng và xốp đều được nung ở nhiệt độ giữa 1200 độ C và 1450 độ C. “Cứng” tương ứng với đồ sứ nung ở nhiệt độ khoảng 1450oC và “nhẹ xốp” ứng với nhiệt độ nung vào khoảng 1200 độ C.